ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება 1879 წლის 31 მარტის წესდებით დაარსდა.

იგი ეროვნულ საქმეს - ქართული ენის შენარჩუნებას, განათლების გავრცელებასა და კულტურის განვითარებას ემსახურებოდა.

1879 -1918 წლებში ორგანიზაციას ხელმძღვანელობდნენ: დიმიტრი ყიფიანი (1879-1882); ივანე ბაგრატიონ მუხრანელი (1882-1885); ილია ჭავჭავაძე (1885-1907); გიორგი ყაზბეგი (1907-1918).

1879 წელს, დაარსებისთანავე, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ, მთელი საქართველოს მასშტაბით, აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო.

საზოგადოების უმთავრესი მიზანი ქართველი ხალხის ქართულ ცნობიერებაში დაბრუნება იყო. ქვეყანაში, სადაც სახელმწიფოებრიობის ნიშნები თანდათან იკარგებოდა, გადარჩენის ერთადერთი გზა - განათლების გავრცელება რჩებოდა.

საარქივო მასალის მიხედვით ნათელი ხდება, რომ საგანმანათლებლო საქმიანობა აფხაზეთიდან საინგილოს ჩათვლით მიმდინარეობდა.

საზოგადოების მუშაობის ერთი წლის ანგარიში

წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებას უმდიდრესი ბიბლიოთეკა ჰქონდა.

საზოგადოების მიერ გამოცემულ წიგნებთან ერთად, წლების განმავლობაში მასში თავი მოიყარეს საზოგადოების წევრების მიერ შეგროვილმა უნიკალურმა წიგნებმა. 

ბიბლიოთეკის წყალობით დღემდე შემორჩა ათასობით ქართული ხელნაწერი თუ ნაბეჭდი წიგნი

აქ წარმოდგენილი „ბიბლიოთეკის წესი“ საზოგადოების გამგეობამ 1880 წლის 10 მაისს დაამტკიცა.

წერა-კითხვის საზოგადოების მუშაობაში ქართველი საზოგადო მოღვაწეები აქტიურად მონაწილეობდნენ. 

იაკობ გოგებაშვილის წინადადებები ქართული სკოლების მოწყობის შესახებ. 

"მთელ თბილისში ერთი სახალხო ქართული სკოლა არ არსებობს...  მოზარდი ქართველობა ჩვენი დედაქალაქისა ან სრულიად მოკლებულია სწავლასა, ან იძულებულია იაროს უცხო შკოლებში, სადაც გონება ეხშვება და ენა უმახინჯდება. ეს გარემოება ძლიერ დაეხმარება ქართული ელემენტების შესუსტებას  ქალაქში, თუ მალე წამალი არ მივაშველეთ და არ გავხსენით სახალხო ქართული შკოლა ორივე სქესისთვის.

აქვე იაკობ გოგებაშვილი საუბრობს მოსწავლეთა ნაწილის უფასოდ სწავლების აუცილებლობაზე, ქართული სახელმძღვანელობის შექმნის გადაუდებელ საჭიროებაზე, მასწავლებლებთა შერჩევასა და სხვა საკითხზებზე. 

1879 წლის 18 დეკემბერი.

ლუკა რაზიკაშვილის (ვაჟა-ფშაველა) მოხსენება ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობისადმი ფშავში მოძრავი სკოლის გახსნის შესახებ. ავტოგრაფი.

„მასწავლებელი ამოირჩევს რვა დაბის სოფელს, რომლებსაც გარშემო წვრილი სოფლები ახვევია; თითო სოფელში მასწავლებელს სამოცზე ნაკლები ქალი და ვაჟი არ ეყოლება და ამათ გაუნაწილებს ერთის წლის დროს და შრომას. წლის თავზე თუ ივარგა მასწავლებელმა, ეყოლება იმას „ანაბანის“ მცოდნე ოთხასზე მეტი მოწაფე...“

1893 წლის 17 დეკემბერი.

წევრთა შემოწირულობებთან ერთად, წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებას ფინანსურად უზრუნველყოფდნენ  ქართველი მეცენატები. 

მარცხნივ: სტეფანე კონსტანტინეს ძე ზუბალაშვილის წერილი ქართველთა შორის წერა კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებისადმი მის მიერ საზოგადოების სასარგებლოდ შემოწირული 10.000 მანეთის შესახებ. ავტოგრაფი. 

1904 წლის 5 აპრილი. ბაქო.

მარჯვნივ: ილია ჭავჭავაძის წერილი სტეფანე ზუბალაშვილისადმი. 

წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების თავმჯდომარე მეცენატს წერს, რომ ორგანიზაციის გამგეობამ აღტაცებით მოისმინა მოხსენება 25 წლის საიუბილეოდ მისი უხვი შემოწირულების შესახებ. აქვე ილია ჭავჭავაძე სტეფანე ზუბალაშვილს აცნობებს, რომ ის ერთხმად არის არჩეული საზოგადოების საპატიო წევრად. 
1904 წლის 26 მაისი.